Lễ Mẫu Sơn Trang ở Hòa Bình
Tại Hòa Bình (nay thuộc tỉnh Phú Thọ mới sát nhập), tín ngưỡng thờ Mẫu Sơn Trang (hay còn gọi là Mẫu Thượng Ngàn) là một phần quan trọng của tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ và được thể hiện rõ nét trong đời sống tâm linh của người dân địa phương. Mặc dù không có một "Lễ Mẫu Sơn Trang" riêng biệt và lớn như một lễ hội quốc gia, nhưng việc thờ cúng Mẫu Sơn Trang được lồng ghép trong các nghi lễ, lễ hội truyền thống tại các đền, phủ ở Hòa Bình.
Các địa điểm thờ Mẫu Sơn Trang tiêu biểu ở Hòa Bình
Ở Hòa Bình, bạn có thể tìm thấy ban thờ Mẫu Sơn Trang (Mẫu Thượng Ngàn) tại nhiều ngôi đền, đặc biệt là những nơi có địa thế núi rừng hùng vĩ, gắn liền với các câu chuyện về Mẫu. Một số địa điểm nổi bật bao gồm:
Các địa điểm thờ Mẫu Sơn Trang tiêu biểu ở Hòa Bình
Ở Hòa Bình, bạn có thể tìm thấy ban thờ Mẫu Sơn Trang (Mẫu Thượng Ngàn) tại nhiều ngôi đền, đặc biệt là những nơi có địa thế núi rừng hùng vĩ, gắn liền với các câu chuyện về Mẫu. Một số địa điểm nổi bật bao gồm:
- Đền Đông Sơn (Thị trấn Cao Phong, huyện Cao Phong cũ ): Đây là một ngôi đền thuộc quần thể danh thắng Núi Đầu Rồng, phụng thờ chính cung Chúa Bà Diệu Tín Thiền Sư La Bình Công chúa, tức Đệ Nhị Sơn Trang hay Đệ Nhị Chúa Mường – một hóa thân của Mẫu Thượng Ngàn. Đền Đông Sơn mang kiến trúc cổ kính, uy nghi, nằm giữa cảnh sắc núi rừng thiêng liêng.
- Đền Thượng Bồng Lai (Thị trấn Cao Phong, huyện Cao Phong cũ ): Nằm ngay cạnh Đền Đông Sơn, Đền Thượng Bồng Lai thờ Đệ nhị Thượng Ngàn Tiên Nương Sơn Tinh công chúa (tức Cô Đôi Thượng Ngàn) cùng các chư vị tiên thánh Tứ Phủ. Ngôi đền này có lịch sử lâu đời và là nơi diễn ra lễ hội truyền thống hàng năm vào ngày mùng 1-2 tháng 2 âm lịch, thu hút đông đảo du khách và nhân dân địa phương đến dâng hương, cầu phúc. Lễ hội này thể hiện rõ nét tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn và các vị thần núi rừng.
- Đền Chúa Thác Bờ ( Thung Nai, Hòa Bình cũ ): ngồi đền thờ Chúa Thác Bờ linh thiêng ngự bên dòng sông Đà, có thờ Mẫu Sơn Trang (Bà Chúa Sơn Trang), hằng năm rất nhiều khu khách và người dân thập phương về đây là lễ.
- Thực hành thờ cúng: Giống như các nơi khác, tại Hòa Bình, việc thờ cúng Mẫu Sơn Trang thường được thực hiện trong các nghi lễ thờ Mẫu Tứ Phủ. Các ban thờ Sơn Trang được bài trí trang trọng, thường có hình ảnh Mẫu Sơn Trang cùng 12 Cô Sơn Trang và Bát Bộ Sơn Trang.
- Lễ vật: Lễ vật dâng cúng Mẫu Sơn Trang thường là các sản vật đặc trưng của núi rừng như cua, ốc, lươn, ớt, chanh, gạo nếp cẩm nấu xôi chè. Số lượng lễ vật thường được sắm theo con số 15 (tương ứng với 1 Chúa, 2 hầu cận, 12 Cô Sơn Trang) hoặc con số 13 (với các sản vật như bún, tôm, ốc, cua). Măng cũng là một món lễ vật không thể thiếu vì "măng đắng rồi lại măng vầu, măng gì cũng có ở nơi Thượng Ngàn".
- Ý nghĩa: Tín ngưỡng thờ Mẫu Sơn Trang ở Hòa Bình không chỉ thể hiện lòng tôn kính đối với các vị thần cai quản núi rừng, cầu mong sự che chở, bình an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt mà còn gắn liền với văn hóa tâm linh của người Mường và các dân tộc thiểu số khác trong vùng. Các nghi lễ và lễ hội là dịp để cộng đồng tụ họp, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp.
