Hầu giá Chúa Thác Bờ là một nghi thức tâm linh trong tín ngưỡng thờ Mẫu, được thực hiện trong các lễ hội, sự kiện đặc biệt hoặc tại các đền, phủ thờ Chúa Thác Bờ. Nghi thức này nhằm thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với Chúa Thác Bờ và cầu mong sự phù hộ, che chở của ngài.
Chúa Thác Bờ là vị Chúa Bà rất hay về ngự đồng. Thông thường Chúa Bà thường hay về ngự sau Chầu Đệ Tam vậy nên có người hay gọi là Chầu Thác Bờ nhưng đôi khi có người lại hầu Chúa Thác Bờ sau Chúa Mường Đệ Tam Lâm Thao hoặc hầu chúa sau Chầu Bé Thượng.
Nhưng Chúa Thác Bờ hay ngự về hơn Chúa Đệ Tam nên đôi khi người ta sẽ thỉnh Chúa về luôn và chứng tòa Sơn Trang màu trắng. Khi Chúa ngự về đồng thường vận áo trắng, quần đen, đai xanh, bên hông có xà tích bạc. Chúa về khai cuông rồi sau đó một tay cầm chèo, một tay cầm mồi, bẻ lái dạo chơi quanh sông Đà.
Du khách thập phương hàng năm thường đến chầu cửa Chúa Bà để xin cầu lộc tài, chữa bệnh, xin Chúa cho bình an và may mắn trong cuộc sống. Để tỏ lòng biết ơn và thành tâm tôn kính của mình, du khách thường sắm lễ chầu Chúa Bà rất tỉ mỉ và cẩn thận. Một mâm lễ dâng Chúa thường bao gồm một đĩa hoa, một đĩa quả gồm nhiều loại quả, giấy tiền, thẻ hương, trầu cau, cút rượu, xôi thịt, cánh sớ. Riêng với Chúa Thác Bờ, các thức lễ dâng lên Chúa Bà thường phải có màu trắng vì Chúa ngự về đồng thường vận áo trắng.
Nhưng Chúa Thác Bờ hay ngự về hơn Chúa Đệ Tam nên đôi khi người ta sẽ thỉnh Chúa về luôn và chứng tòa Sơn Trang màu trắng. Khi Chúa ngự về đồng thường vận áo trắng, quần đen, đai xanh, bên hông có xà tích bạc. Chúa về khai cuông rồi sau đó một tay cầm chèo, một tay cầm mồi, bẻ lái dạo chơi quanh sông Đà.
Khi làm lễ lập đàn mở phủ, sau khi hầu giá đồng, sau đó người ta thường làm lễ phóng sinh cá tại dòng sông Đà.
Hàng năm, lễ hội đền Chúa Thác Bờ được mở vào mùng 7 tháng giêng và đến hết tháng 3 âm lịch. Cứ đến nhưng ngày này là hàng trăm, hàng nghìn lượt khách đổ về đền để tham quan và chiêm bái Chúa Bà.
Hàng năm, lễ hội đền Chúa Thác Bờ được mở vào mùng 7 tháng giêng và đến hết tháng 3 âm lịch. Cứ đến nhưng ngày này là hàng trăm, hàng nghìn lượt khách đổ về đền để tham quan và chiêm bái Chúa Bà.
Du khách thập phương hàng năm thường đến chầu cửa Chúa Bà để xin cầu lộc tài, chữa bệnh, xin Chúa cho bình an và may mắn trong cuộc sống. Để tỏ lòng biết ơn và thành tâm tôn kính của mình, du khách thường sắm lễ chầu Chúa Bà rất tỉ mỉ và cẩn thận. Một mâm lễ dâng Chúa thường bao gồm một đĩa hoa, một đĩa quả gồm nhiều loại quả, giấy tiền, thẻ hương, trầu cau, cút rượu, xôi thịt, cánh sớ. Riêng với Chúa Thác Bờ, các thức lễ dâng lên Chúa Bà thường phải có màu trắng vì Chúa ngự về đồng thường vận áo trắng.
Quy trình hầu giá Chúa Thác Bờ:
- Chuẩn bị:
- Đồ lễ: Lễ vật cúng dâng cho Chúa Thác Bờ thường bao gồm: hoa, quả, oản, tiền vàng, hương, đèn,...
- Trang phục: Người hầu giá sẽ mặc trang phục truyền thống của Chúa Thác Bờ, thường là áo dài màu xanh hoặc đỏ, khăn vấn đầu, thắt lưng,...
- Đồ trang sức: Các đồ trang sức thường được sử dụng để trang trí cho người hầu giá bao gồm: vòng cổ, hoa tai, vòng tay,...
- Diễn xướng:
- Phân vai: Trong nghi thức hầu giá Chúa Thác Bờ, thường có các vai diễn chính sau:
- Chủ lễ: Là người điều khiển buổi lễ và dẫn dắt người hầu giá thực hiện các nghi thức.
- Người hầu giá: Là người được thần linh nhập vào, thể hiện vai trò của Chúa Thác Bờ.
- Đàn hầu: Có nhiệm vụ tấu nhạc, hát văn để tạo bầu không khí linh thiêng cho buổi lễ.
- Các bước diễn xướng:
- Chầu văn: Đàn hầu và cung văn sẽ hát văn để chào mời các vị thần linh về dự lễ.
- Lên đồng: Người hầu giá sẽ thực hiện các động tác múa, hát để thể hiện sự nhập thần, giao tiếp với Chúa Thác Bờ.
- Hạ đồng: Khi kết thúc nghi thức hầu giá, người hầu giá sẽ thực hiện các động tác để tiễn đưa Chúa Thác Bờ về cõi âm.
- Phân vai: Trong nghi thức hầu giá Chúa Thác Bờ, thường có các vai diễn chính sau:
- Kết thúc:
- Sau khi hạ đồng, người hầu giá sẽ được thay trang phục và nghỉ ngơi.
- Các nghi thức cúng lễ sẽ được tiếp tục cho đến khi hoàn tất.
Lưu ý:
- Hầu giá Chúa Thác Bờ là một nghi thức tâm linh cần được thực hiện một cách trang trọng, thành kính.
- Người hầu giá cần phải có niềm tin và sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi thực hiện nghi thức.
- Trong quá trình diễn xướng, người hầu giá cần phải chú ý đến cử chỉ, hành động để thể hiện sự tôn kính đối với Chúa Thác Bờ.
- Nên ăn mặc lịch sự khi tham gia nghi lễ hầu giá.
- Không nên mang theo trẻ em nhỏ đến tham gia nghi lễ hầu giá.
- Nên giữ gìn vệ sinh chung tại nơi diễn ra nghi lễ hầu giá.
Kết luận: Hầu giá Chúa Thác Bờ là một nghi thức văn hóa tâm linh độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc Việt Nam. Nghi thức này thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với Chúa Thác Bờ và cầu mong sự phù hộ, che chở của ngài.
